زن و نماد پردازی های عرفانی در مثنوی های عطار

با توجه به این که زن نقش به سزایی در جامعه ایفا می کند، مطالعه دیدگاه های طبقات گوناگون جامعه در خصوص این عنصر برجسته اجتماعی، و شناخت اجتماعی دقیق تر از او امری ضروری است. صوفیه (عرفا) به دلیل جایگاه والا و مثبتی که در میان طبقات جامعه دارند، دیدگاه شان از اهمیتی ویژه برخوردار است. در این تحقیق تلاش می شود جایگاه زن در عرفان از نظر عطار و جستجو در آثارش و نوع نگاه این عارف بزرگ به زن تحلیل و بررسی شود؛ و ازجمله به امر آفرینش زن، خالقیت زن، بحث تانیث و احادیث معروف پیامبر (ص) پرداخته شود. وهمچنین زن مظهر عشق و جمال الهی، نظر عرفا و شاعران بزرگ را نسبت به زن مورد بررسی قرار گیرد. آنچه در این تحقیق نخست دریافت می شود این است که عطار نیشابوری بیشتر اندیشه های خود را از آموزه های متعالی قرآن و احادیث نبوی دریافت نموده و در اشعار و حکایت هایش این نمود مشاهده می شود و درمرحله دوم حاصل از این پژوهش درمی یابیم که نگاه مثبت و احیاناً منفی او نسبت به زنان امری احساسی یا شخصی نیست؛ بلکه ناشی از رفتارهای ناپسند شخصیت منفی افراد است. آنچنان که گاه در قرآن کریم و کلام بزرگان دین هم با نمونه هایی از آنها روبرو می شویم. مردان بسیاری هم از جمله ابوجهل ها و ابولهب در قرآن کریم کم نیستند که از آنها به بدی یاد شده است؛ اغلب واکنشی در برابر رفتار منفی و ناشایست فردی و نقش هایی که برخی از زنان ایفا نموده اند، بوده است. انتقاد عطار از بعضی از زنان در حکایت ها و اشعار او مشاهده می گردد با پند و اندرز سعی در بیدار نمودن آنان از غفلت می کند. او به زنان بزرگ و عارفه، به دیده احترام می نگرد و این گونه زنان را اسوه و الگو معرفی می کند که مردان باید درس مردانگی، توکل، فداکاری، از آن ها بیاموزند؛ چنانکه می دانیم حسن بصری بی حضور رابعه مجلس نمی گفت.